Doğum Sırası Kişiliği Nasıl Etkiler?

Doğum sırası ‘nın insan kişilik gelişiminde ve davranışlarında kalıcı etkileri olabileceği düşüncesi ilk olarak Alfred Adler ‘in Bireysel Psikoloji kuramında yer almıştır. Adler ‘e göre kardeşler  yetişme sürecinde birçok yaşantıyı paylaşsalar da doğum sırası ‘ndan dolayı her bireyin aile içerisinde kendisine yüklediği anlam farklılaşmaktadır. Bu düşünceye yaşantımızda ikinci çocuk doğduktan sonra ilk doğan çocuk yani büyük kardeşin psikolojisindeki değişimler ve kardeş kıskançlığı gibi örnekler verilebilir.

Adler doğuş sırasına göre kişiliği şekillendiren dört farklı tipten söz eder.

• İlk doğan; en büyük çocuk
• İkinci çocuk
• En küçük çocuk
• Tek çocuk

En Büyük Çocuk Psikolojisi ve Kişilik Özellikleri

İlk doğanlar anne ve baba çocuk sahibi olma acemiliğini yaşarken ilgi ve sevgi odağı olabilme şansını yakalamaktadır. Aynı zamanda ebeveynlerin bu tecrübesizliği çocuğun bir şeyleri kendi başına öğrenmesi için çabalaması anlamına geldiğinden ilk doğan çocukların akademik başarı olarak daha iyi oldukları gözlemlenmiştir. Aileye ikinci çocuğun gelişi ise ilk doğan çocuk için bir travmadır. Anne baba ilgisinin, ona ayrılan zamanın ikiye bölünmesi gibi durumlara alışması zordur. Kardeşin dünyaya gelmesi ile birlikte sorumluluklar alır ve büyük olmanın bilincine varır.

En büyük çocuk diğer özellikleri;

• Bir gün anne babasının yardımcısı ve onların yerini tutan kişi olacağı inancı vardır.
• Sorumluluk sahibi olmak onun için çok değerlidir. Sorumluluk alma isteği vardır.
• Çevresinden “sen daha büyüksün, daha irisin bunun için akıllı ve güçlü olmak zorundasın.” mesajı aldığı için güçlü görünmek büyük çocuk için önemlidir.
• Kendilerini yasa ve düzenin savunucusu olarak görebilirler.

İkinci Çocuk Psikolojisi ve Kişilik Özellikleri

Adler ikinci ve ortanca çocuğun rekabetçi ve diplomatik olduğunu öne sürmüştür. Ailenin ilk çocuk ile ikinci çocuk arasındaki ilgi ve sevgi dengesi de iki kardeş arasındaki kıskançlığın olumsuz etkilerini azaltmak için büyük önem taşımaktadır. Ebeveynlerin dengesizliği ise rekabet ortamını kızıştırarak ikinci çocuğun asi yetişmesine sebep olabilir. Aynı zamanda ailenin ilk çocuktan yaşının üzerinde sorumluluk beklemesi ve görevleri kusursuz yerine getirmesini beklemesi yanlıştır. İkinci çocuğun gelişiminde ilk çocukta yaşanılan tecrübelerle karşılaştırmalar yapmak da yanlış bir davranış olacaktır.

İkinci çocuk diğer özellikleri;

• Her zaman üstün olma zorunluluğu duyarlar.
• Kendisinin önünde bazı güçleri kazanmış birisi yani büyük kardeşi vardır ve bu onun için harekete geçirici uyarıcı olur.
• İkinci çocuğun gelişimi daha hızlı olur ve hırslı olma eğilimindedir.
• Eğer önünde başarısız bir büyük kardeş var ise ebeveynlerin saygısını kazanmak için onun yaptığı hatalara düşmemek için gayretlidir.
• Kendilerine yeteri kadar önem verilmediğini hissederlerse kendisini kanıtlamak için ulaşılması zor bir gaye edinebilirler. Bunu sağlayamadıklarında ise acı çekerler.
• Kendisini geliştirmek ve büyük kardeşle mücadeleye girebilmek adına büyük atılımlar gerçekleştirebilirler.

En Küçük Çocuk Psikolojisi ve Kişilik Özellikleri

Adler, en küçük çocuğun kendisiyle ilgilenilmesine alışık olduğunu bu yüzden bencil ve talepkâr yetiştiğini öne sürmüştür. Önünde bulunan kardeşlerle rekabet içindedir. Her zaman kendisine örnek gösterilen birilerinin olması en küçük çocukta kendisini başkalarından aşağıda görme davranışını oluşturabilir. İletişim kuracağı kişilerin fazla olması sosyal yönünün gelişmesine katkı sağlar. Son doğan çocuk genellikle kendini sosyal yaşantıda aktifliğiyle gösterir.

En küçük çocuk diğer özellikleri;

• En küçük olarak ailede özel bir yeri vardır.
• Ailede en küçük olarak hiçbir şeyi başaramayacağı tek başına bir işin altından kalkamayacağı inancı aşılanırsa çocuk yapabileceklerini başkalarına kanıtlamaya çalışırlar.
• Güçlü olmak için göze çarpan bir çabası vardır. Herkesten üstün olma isteği genel gayesini oluşturur.
• Büyük kardeşlerinden daha başarılı olma imkanını yakalayabilirse sağlıklı gelişebilir. Büyükleri ulaşılamayacak başarılara sahipse bu küçük çocuk için travma oluşturur. Başarısızlığına özür bulmayı sanat haline getirebilirler.

Tek Çocuk Psikolojisi ve Kişilik Özellikleri

Tek çocuk genellikle istediği halde ikinci bir çocuğa bakabilecek ekonomik gücü olan ancak iki çocuğun birden bakımıyla ilgili soru işaretleri bulunan ailelerde yaygındır. Bu tarz ailelerde anne-babanın çocuğa karşı ürkek, dikkatli ve tedbirli yaklaşımı ile gösterilen sürekli ilgi çocukta güçlüklerden korkma duygusu oluşturabilir.

Tek çocuğun kaderi çevresindekilerin eğitim yöntemine bağlıdır. Bu yüzden çevreye bağımlı duruma gelir ve ona yol gösterilmesini ister. Desteklenmekten hoşlanır.

Tek çocuk diğer özellikleri;

• Dikkat ve ilgi merkezi olmayı severler. Paylaşmak onlar için zor olabilir.
• Tedbirli yetiştirildikleri için çevreyi düşman olarak görebilir.
• Güçlüklerle karşılaşmaya alışmamışlardır.
• Ebeveynlerin desteği ile özgüvenli yetişebilirler.

Doğuş sırasının kişilik üzerindeki etkileri nasıl önlenebilir ?

Aile içerisindeki doğuş sırasının bireyin hayatında izler bıraktığını, çocukların yetişmesinde karşılaşılan zorlukların ise aile içindeki rekabetten ve işbirliği eksikliğinin sonucunda ortaya çıktığını söyler. Bu durumun sorun haline gelmesine engel olacak olan çözüm anne ile baba arasında dayanışma ve işbirliğinin bulunması, ayrıca bunun çocuğa da öğretilmesindedir. Adler, iş birliği konusunda eğitilen çocuğun, bu dezavantajlardan da kurtulacağını da savunur.