Kırık Camlar Teorisi Nedir?

Son zamanlarda oldukça popüler olan kırık camlar teorisi nedir? Günlük hayattan örnekler verilebilir mi?

Kırık Camlar Teorisi Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo’nun 1969 yılında yaptığı deneyler sonucu ortaya çıkan, ilk başlarda sadece kentsel bozukluk ve vandalizm davranışları açıklamaya yönelik bir teori olarak ele alınmıştır. Teoriye göre düzen halindeki kamuya açık ortamlarda düzenin sürdürülmesi daha ciddi suçların oluşmasını önler.

Mesela terkedilmiş bir hastane binası düşünelim, eğer camlardan hiçbiri kırılmamış ise, oradan geçen bir insanın yerden taş alıp camlardan birinin kırmaya yönelme ihtimali düşüktür. Fakat camlardan biri ya daha fazlası kırık ise oradan geçenlerin diğer camları kırma olasılığı artıyor. Kırılan ilk cam, o binanın zarar verilebilir bir bina olarak algılanmasına sebep oluyor

Buradaki temel konu, eğer küçük de olsa düzen bozulmuş ise, bu düzensizlik düzenin daha fazla bozulmasını tetikliyor.

Sosyal bilimciler James Wilson ve George Kelling Kırık Camlar Teorisini şu şekilde açıklıyor.

Birkaç kırık penceresi olan bir bina düşünün. Camlar tamir edilmemişse vandallar birkaç cam daha kırmaya meyillidir. Sonunda bina boş ise tüm camları kırılabilir, gecekonduysa belki de yangın dahi çıkarabilirler. Ya da bir kaldırım düşünün. Burada bazı çöpler birikir. Yakın zamanda bu çöpler daha fazla birikir. Sonunda buradaki restoranlar, hatta paket servis yapan insanlar bile çöpleri araba ile poşetler halinde getirerek buraya atarlar.

Kırık Camlar Teorisi Hakkında Yapılan Deneyler

Kırık Camlar Teorisi ile ilgili Philip Zimbardo tarafından yapılan deneyde; Plakası bulunmayan iki otomobilin birini yaşam standartı yüksek olan zengin bir mahalleye, diğerini ise yaşam standartı düşük olan yoksul bir mahalleye bırakıyorlar.

Araçları belirli bir süre izliyorlar. Zengin mahalledeki araca bir hafta boyunca kimse zarar vermiyor. Fakat suç oranı yüksek sosyo-ekonomik durumu düşük olan mahallede araç 24 saat içinde parçalanıyor, kullanılamaz hale geliyor.

Daha sonra deneyi yapan kişiler zengin mahalledeki zarar görmeyen arabanın canımı kırıyorlar ve tekrar izlemeye geçiyor. Camı kırılan araç 24 saat içinde yağmalanıyor ve kullanılamaz bir hale geliyor. İnsanlar Zenginlerin yaşadığı bir mahallede kimse terkedilmiş bir araca kimse dokunmaz düşüncesini taşıyor. Fakat deney bize bunun aksini kanıtlıyor.

Hollanda da yapılan başka bir deneyde iki farklı bisiklet park alanında el ilanları dağıtılıyor. Birinci park yerinde duvarda yazılar, grafitiler var ikinci park yerindeki duvar ise tertemiz. Birinci park yerinde insanlar dağıtılan el ilanlarını yere atıyor, ikinci park yerinde ise insanlar dağıtılan el ilanlarını yere değil çöpe atıyor. Bir düzeni olan sistem içerisinde insanlar o düzeni sürdürmeye devam ediyor. Fakat küçük de olsa bir düzensizlik varsa insanlar düzeni daha da fazla bozmaktan çekinmiyor.

Günlük Hayatımızdan Kırık Camlar Teorisi Örnekleri

Herkesin kafasında Kırık Camlar teorisi nedir sorusu hakkında bir şeyler oluşmuştur. Şimdi de hayatımızdan birkaç örnek vermeye çalışalım.  Aslında bu deneyler bize günlük hayatımızda kırık camlar teorisinin ne kadar geniş bir yer kapladığını gösteriyor.

Evden Çıkarken Çöpü Ağacın Altına Bıraktınız.

Evden çıkarken çöpü atmak için yanınıza alıyorsunuz. Aşağıya indiğinizde çöp kutusunun her zamanki yerde olmadığını görüyorsunuz. Ne yapacağınızı düşünürken ileride bir ağacın dibine bırakılmış bir çöp poşeti görüyorsunuz ve çöpü oraya bırakmaya karar veriyorsunuz. Aslında orada daha önce bırakılmış çöp poşeti olmasa çöpü ağacın dibine bırakmayacaktınız. Fakat sistemdeki küçük bir düzensizlik sizin ve belki de sizden sonraki insanların oraya çöp bırakmanıza neden oldu.

Odanızı Düzenli Tutmaya Çalışıyorsunuz fakat Yere Atılan İlk Kıyafet

Odamızı sürekli düzenli tutmaya çalışıyoruz. Bir gün çıkardığınız giysiyi öylece yere atıyorsunuz ve ok yaydan çıkıyor. Odanız gittikçe dağılmaya başlıyor, düzene daha az dikkat ediyorsunuz. Bir boşvermiş hissi –amaan zaten dağınık- bizi sarıyor. Düzeni sürdürme eğiliminden bir kere vazgeçince önünü alamıyoruz.

Evinizi Yeni Temizlediniz, Evin Herhangi Bir yerinin Kirlendiği İlk An

Yeni temizlik yapılan bir evde, evi kirletmemeye daha çok dikkat ederiz. Ev kirlendikçe bu dikkat miktarı azalır. Kırık Camlar teorisi hayatımızın her yerinde görülebilir.

Sıfır Araba Aldınız, Arabanıza Atılan O İlk Çizik

Yeni araba aldığımızda arabamıza gözümüz gibi bakarız, gün geçtikçe arabanın bir yerleri çizildiğinde umursamamaya başlarız. Zamanla çizikler artar, eskisi kadar dikkat etmemeye başlarız.

İnsan ilişkilerinde bir insana küçük de olsa taviz verdiğimiz an, daha büyük tavizleri verme eğilimimiz artıyor.

Bir arkadaşınız sizden küçük bir fedakarlık istedi. Gece ailenizden izinsiz dışarı çıkmanızı istedi ve çıktınız. Sizin verdiğiniz o taviz daha büyük tavizler doğurabilir. Mesela yaşınızın tutmadığı mekanlara gitme ihtimaliniz artar. Arkadaşınızın bir sigara uzatıp hadi bir kereden bir şey olmaz dediğinde kabul etme ihtimaliniz artar.

Düzensizlik daha fazla düzensizliği tetikliyor. İnsanların bir yerde düzenin zayıf olduğuna olan inancı, insanların istenmeyen davranışını yapma oranı artıyor.

Kırık camlar teorisi ‘ne bir sürü örnek verilebilir. Düzeni bozan ilk şey yani o ilk domino taşına dokunduğumuz an diğerlerinin de devrilmesini önleyemiyoruz. Yaşamımızdaki olayları, durumları ya da olguları bu açıdan da değerlendirmek, yaşam kalitesini arttıracak ve bize güç verecektir.

Bu yazımızda Kırık Camlar Teorisi Nedir? sorusuna cevap verdik. Yazımız hoşunuza gittiyse bunun kadar ilginç olan Zeirgarnik Etkisi isimli yazımızı buradan okuyabilirsiniz.