Halo Etkisi Nedir?

Sizlere Amerikalı Psikolog Thorndike’ın birinci dünya savaşı sırasında yaptığı bir araştırma sonuçlarından bahsederek, ” halo etkisi nedir” sorusunun cevabını vermeye çalışacağız. Araştırmayı yapan Thorndike komutanlara askerlerinin emirleri uygulama, zeka ve yetenekleri konusunda birtakım sorular sordu.

Komutanların iyi, üstün asker olarak tanımladığı askerlerin hepsi, iyi görünümlü, yakışıklı ve sağlam yapılı askerlerdi. Komutanlar bu askerleri yakışıklı, sağlam yapılı olmalarının yanı sıra disiplin sahibi, kararlı, zeki fedakar ve lider askerler olarak tanımladılar.

Bu sonuçtan yola çıkarak Thorndike komutanların, askerlerin dış görünümümden etkilenip onlara gerçekte var olmayan olumlu nitelikler yüklediklerini farketti. Buna da “ halo etkisi “ adını verdi.

Halo etkisi sadece bu araştırmaya özgü bir yanılsama değil. Hepimiz gündelik yaşamda farkında olmadan genellemeler yaparak yakışıklı, iyi görünümlü insanlara iyi özellikler atfediyoruz. İyi görünümlü insanların hayatlarında başarılı ve akıllı olduklarına inanıyoruz.

Halo Etkisi Hayatımızdan Örnekler Verilebilir mi?

İnsan zihni birbiriyle çelişen düşünceleri aynı anda bulundurmak istemez, çelişki ve karmaşıklık yerine tutarlı düşünceleri tercih eder. Aşık olduğumuz insanın kötü yanlarını görmeyiz, televizyonda gördüğümüz yakışıklı ve güzel insanların hayatının mükemmel olduğunu düşünürüz.

Aslında insan, olayların nedeni üzerine bir açıklama getirmek ister. Hepimiz sürekli çevremizdeki olayları anlamlandırmak, nedensellik çerçevesinde bir sonuca bağlamak isteriz. İnsanın bu çabası olaylara, kişilere, markalara gerçekte var olmayan özellikleri de atfetmesine neden oluyor.

Heider ise, aslında karşılaştığımız birçok durumun nedenlerini anlamlandırma gereksinimizin insanın kendini güvende hissetme ihtiyacından kaynaklandığını söyler. Belirsizliklerle dolu bir dünyada, zihnimiz belirsizlikleri yok etmek kendisine o belirsizlikler arasında bir yol haritası oluşturmak istiyor. Bu yüzden genellemeler yapar, bazen doğru bazen yanlış.

Reklamlarda ve Pazarlamada Halo Etkisi

Reklamlarda hep toplum nezdinhe başarılı ve imajı iyi olan oyuncuları görüyoruz. Markalar halo etkisi ‘nin kullanarak, aslında oyuncuya atfettiğimiz iyi özellikleri reklamında oynadığı markaya da atfetmemizi sağlıyorlar.

Mesela markette alışveriş yaparken neden bazı markalar bize daha sağlıklı ve güvenilir geliyor. Ya da neden bazı markalara karşı tutumumuz daha olumlu. Bir ürününü sevdiğiniz bir markaya olumlu atıf yaparak, diğer ürünlerini de olumlu algılama eğilimindeyiz. Zihnimizin bu eğilimi sayesinde, çevremizdeki olaylara  gerçek olsun ya da olmasın nedenler atfederek, anlamlandırmaya çalışırız. Bu yüzden bir marka yaratmak, olumlu imaja sahip bir marka yaratmak, tüketicilerinin gerçek olsun ya da olmasın olumlu atıf yapmalarını sağlamak bakımından çok önemlidir.

İnsan Zihni Net Olmak İster

Bir kişi ya da olay hakkında net yorumlara sahip olmak için, zihinsel kısayollar oluşturup genellemeler yaparız. Eğer bir insan hakkında olumlu izlenime sahip olmuşsak, onun olumsuz yönlerini görmezlikten geliriz.

Karmaşıklığın içinde insanın geliştirdiği bu kısa yol, çevreyi anlamlandırma ve bir fikir edinme işlevini görüp, insanın kendini güvende hissetmesini sağlıyor. Bazen hata yapmamıza da sebep olsa, çoğu zaman karar verme sürecinde farkında olmadan halo etkisini kullanıyoruz.

Hayatımızın her yerinde aslında böyle kararlar veriyoruz. Karizmatik lider tanımlaması bunun üzerinden yapılıyor. Bir lider karizmatikse bu olumlu özelliğin yanına yönetimsel becerileri ve siyaset yeteneğini de ekliyoruz. En azından böyle bir etkinin olduğunu bilmek karar verme sürecinde biraz olsun düşünmenizi, farkında olmanızı sağlayacaktır.

Bu yazımızda Halo etkisi ‘ni anlatmaya çalıştık. yorum ve katkılarınızı aşağıdaki bölüme yazabilirsiniz.

Halo Etkisi’ nin tam tersi olan Horn Etkisi ile ilgili yazımıza Buradan ulaşabilirsiniz.

Bunun gibi konular ilginizi çekiyorsa, zeirgarnik etkisi ‘den bahsettiğimiz yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.