Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal ortamlarda insanlar tarafından incelenebileceği, bir topluluğa karşı belirli bir performans gösterilmesi gereken durumlarda insanlar tarafından eleştirilme veya küçük düşürülme korkusunun yaşanmasıdır.
Topluluk önünde konuşmak gibi durumlar birçok insanda kaygı ve endişeye sebep olabilir fakat bunun kronik hale gelmesi, aşırı şekilde yaşanması sosyal fobiye işaret eder.
İki farklı şekilde görülebilir
- Genel sosyal fobiyi tanımlayacak olursak, kişinin korkuları çok yaygındır hemen hemen insan içinde olduğunu her durumda korku ve kaygı durumu aşırı şekilde artar.
- Özel sosyal fobi, ise sadece belirli durumlarda mesela topluluk önünde imza atmak, topluluk önünde kendini tanıtmak, veya yemek yemek gibi özel durumlar söz konusudur.
Sosyal Fobi Hayatımızı Nasıl Etkiler?
Sosyal fobi yaşayan insanlar için sadece sunum, seminer benzeri durumlar değil, topluluğun önünde imza atmak hatta izlendiğini bir ortamda yemek yemek bile aşırı kaygıya sebep olabilir. Kişinin bu tür kendinden performans beklenen anlarda aşırı kaygılı durumu performansını olumsuz yönde etkiler.
Kişi bu tür durumları yaşayabileceği sosyal ortamlara girmekten çekinir. Bu da kişinin hayat kalitesini oldukça düşürür. Birçok şeyden mahrum kalmak kişide daha farklı hasarlara neden olabilir. Sosyal ortamlardan uzak kalıp içine kapanan bir insanın depresyon yaşama olasılığı oldukça yüksektir. Alkol, Sigara ve uyuşturucu madde kullanımına bile neden olabilir
Sosyal Fobi de En çok görülen belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz
Çarpıntı, terleme, titreme, kaslarda aşırı gerginlik, mide kasılması ve ağrısı, göğüste sıkıntı hissi, soğuk basması, sıcak basması, baş ağrısı ve başta ağırlık hissi, aşırı heyecan, telaş ve korku.
İnsanın mesleğini yapmasını engelleyebilecek bir rahatsızlıktır. Kişi zaman içinde bunlarla yaşamaya alışabilir fakat bu belirtiler meslek ve aile hayatını etkilemeye başladığı zaman tedavi edilmesi gerekir.
Sosyal fobinin yaşandığı durumlardan kaçınma davranışı çok belirgindir. Kişi bu durumlardan kaçmak için elinden gelen her şeyi yapar. Bu tür sosyal ortamlardan kaçış insanı yalnızlığa mahkum edebilir. Korkulan durumlardan kaçınmak için aklınızın almayacağı şeylerin olmasını isteyebilirler. Mesela sunum yapmak üzere üniversiteye otobüsle gitmekte olan bir öğrenci seminer yapmamak için otobüsün yolda devrilmesini dolayısıyla yaralanmayı bile göze alabilir. Seminer yapacak olan bir kişi keşke kolum kırılsa da semineri iptal etsem diye dua ettiğini belirtmesi durumun ne kadar ciddi olduğunu göstermeye yetiyor.
Buraya Amerikan psikiyatri derneğinin tanı ölçütleri kitabına göre belirtileri de koyalım.
- Sosyal anksiyete bozukluğu DSM-5 kılavuzuna göre tanımlanır.2Kişinin diğerleri tarafından muhtemel dikkatle izlenmesine maruz bırakan bir ya da daha fazla sosyal durum hakkında anlamlı korku veya anksiyete. Örnekler; sosyal etkileşimleri (sohbet etme, tanıdık olmayan insanlarla buluşma), gözlemlenmeyi (örn. yemek yeme ya da içme) ve diğerlerinin karşısında performans sergilemeyi (örn. bir konuşma yapmak) içerir.
- Kişi, kendisinin negatif değerlendirilmesine yol açacak şekilde davranmaktan ya da anksiyete semptomlarını göstereceğinden korkar.
- Sosyal ortamlar hemen her zaman korku ya da anksiyeteye neden olur.
- Sosyal ortamlardan yoğun korku veya anksiyete sebebiyle kaçınılır ya da dayanılamaz.
- Korku ya da anksiyete; sosyal ortamın ve sosyokültürel içeriğin sunduğu gerçek tehdit ile orantılı değildir.
- Korku, anksiyete ya da kaçınma süreklidir, tipik olarak 6 ay ya da daha fazla süre devam etmektedir.
- Korku, anksiyete ya da kaçınma; sosyal, mesleki ya da işlevselliğin diğer önemli alanlarında klinik olarak anlamlı stres ya da bozulmaya neden olur.
- Korku, anksiyete ya da kaçınma; bir maddenin fizyolojik etkilerine (örn. ilaç bağımlılığı, bağımlılık) ya da diğer medikal durumlara dayanmamaktadır.
- Korku, anksiyete ya da kaçınma; diğer bir mental bozuklukla daha iyi açıklanmamalıdır, örn. panik bozukluk, vücut dismorfik bozukluğu veya otizm spektrum bozuklukları.
- Eğer diğer bir medikal durum (örn. Parkinson hastalığı, obezite, yanıklar ya da yaralanma sebebiyle şekil bozukluğu) varsa; korku, anksiyete ya da kaçınma açık bir şekilde ilişkili değildir ya da aşırıdır.
- Korkunun toplum içinde konuşma ya da performans ile sınırlı olup olmadığını belirleyiniz.
Sosyal fobi hangi durumlarda ortaya çıkar?
- Topluluk önünde konuşmak yapmak
- Herhangi bir işler uğraşırken izlenmek
- Başka insanların önünde yemek yemek ya da bir şey içmek
- Otorite konumundaki kişiler ile iletişim haline girmek
- Misafir kabul ettiğinde
- Başkaları ile tartışma söz konusu olduğunda
- Topluluk içinde telefonla konuşması gerektiğinde
- Tanımadığı insanların gözlerinin içine bakmak
- Herhangi bir ortamda ya da konumda ilgi odağı olmak
- Başkalarının önünde imza atmak yazı yazmak
- Düğün sırasında kamera çekerken geline veya damada altın takmak
Başlangıç yaşı hastaların %40’nda 10’un altındadır. Hastaların %95’inde 20 yaşın altında başlar. Ayrıca okul fobisi yaşayan öğrencilerde ileride sosyal fobinin de ortaya çıkma olasılığı yüksektir.
Sosyal fobi ‘nin tedavisi
Sosyal fobi iyi tanımlanmış, genellikle tedaviye iyi yanıt veren bir rahatsızlıktır. Bazı ilaçlar sosyal fobi yaşanan durumlarda kişinin kaygısını azaltabilir. İlaç sayesinde başkaları tarafından eleştirilmeye karşı duyulan aşırı hassasiyet azalır. Doktor kontrolünde ilaç tedavisi önerilir ve bağımlılık yaratmaz.
*
Tedavinin süresi ve kullanılan ilacın dozu önemlidir. Bu dozu ve süreyi en iyi tedaviyi planlayan hekim bilir. Doktorun verdiği süreden kısa sürede ilacı bırakmak hastalığın tekrar nüksetmesine neden olabilir. Bu da Hastanın fobiyi yeneceğine dair inancı yitirmesine neden olur. Doktora başvurmadan ilaç kullanmak son derece tehlikeli ve faydasızdır. Mutlaka uzman hekim tarafından tanılama yapılmadı ve ilaç tedavisi planlanmalıdır.
Sosyal Fobi ‘nin Psikolojik Tedavisi
Sosyal fobi’ nin tedavisinde genelde ilaç tedavisi ile eşzamanlı psikolojik tedavi yararlı olacaktır. Psikolojik tedavi süresinde yaşanan fobinin altında yatan otomatik düşünce mantıksız inanç ve kalıplaşmış düşünceleri ortaya çıkararak bunlarla mücadele etmek, hastanın bu inançların, gerçeklikten uzak olduğunu fark etmesi amaçlanır. Genellikle bilişsel terapi ile tedavide önemli gelişmeler kaydedilir.
Erken yaşta başlayan kronik ve gizli bir hastalıktır. Kişi fobi oluşturan durumla karşılaşmadıkça fobi ortaya çıkmayabilir.
Sosyal fobi yaşayan kişiler bu rahatsızlıkla mücadele etmeli ve mutlaka tedavi olmalılar. Hayatınızı bu kadar etkileyen ve çözümü olan bir rahatsızlıkla yaşamak zorunda değilsiniz.
